Nedir
Borderline Kişilik Bozukluğu (BKB), genç yaşlarda başlayan ve yaşam boyu devam eden bir kişilik bozukluğudur. Kişi yoğun duygular arasında gitgeller yaşayarak, kendine zarar verme davranışları ve yakın çevresindekilerle problem dolu / kırılgan ilişkiler kurma riskleri geliştirir. Çarpık benlik algısı, intihara meyilli olma, uyuşturucu ve alkol bağımlılığı riskleri, yeme içme bozuklukları, depresyon ve toplum dışına itilme gibi birçok diğer olumsuzlukları da beraberinde getirir.
Hem kişi için, hem hasta yakınları hem de sağlık personeli için zor bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bakım, sık sık hastahaneye yatış, tedaviye karşı koymalar gibi eşlik eden birçok diğer problem bu durumu daha da zorlaştırır.
Genetik nedenler (yakın akrabalar bireylerde BKB olması veya başka psikiyatrik bozukluklara rastlanması), yetişme sırasındaki yaşanan travma (yetersiz ana babalık, zorbalık, çocukluk travması, istismar zorbalık vs) ve bazı neurolojik sebepler gibi nedenler yüzünden ortaya çıkar.
Tüm toplumda yaygınlık oranı her yüz kişide iki iken, psikolojik rahatsızlığı olup yatakta tedavi alan bireyler arasında her beş insanda birdir. Kişilik bozuklukları arasında en sık rastlanan rahatsızlıklardan biridir.
Borderline hastaları, toplumda olumsuz damgalanıp toplum dışına itilen hastalar arasında, en üst sıralarda yer alırlar.
Belirtiler
Aşağıdaki DSM 5 kriterlerinden en az beşinin birlikte görülmesi gerekir.
Gerçek ya da imgesel bir ayrılıp gidilmeden (terk edilmeden) kaçınmak
için çılgınca çaba gösterme (Not: Beşinci tanı ölçütü kapsamına giren intihar
ya da kendine kıyım davranışını burada kapsamayın.)
Gözünde aşırı büyütme (göklere çıkarma) ve yerin dibine sokma uçları
arasında gelip giden, tutarsız ve gergin kişilerarası ilişkiler örüntüsü.
Kimlik karmaşası: Belirgin ve sürekli, tutarsız bir benlik algısı ya da kendilik
duyumu.
Kendine kötülüğü dokunabilecek en az iki alanda dürtüsellik (örn. para
harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araba kullanma, tıkınırcasına
yeme). (Not: Beşinci tanı ölçütü kapsamına giren intihar ya da kendine kıyım davranışını burada kapsamayın.)
Yineleyici intihar davranışları, girişimleri ya da göz korkutmaları ya da kendine
kıyım davranışları.
Duygudurumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı olarak duygulanımda
tutarsızlık (örn. yoğun dönemsel disfori, kolay kızma ya da genellikle
birkaç saat, ancak seyrek olarak birkaç günden daha uzun süren bunaltı).
Süreğen bir boşluk duygusu.
Uygunsuz, yoğun bir öfke ya da öfkesini denetlemekte güçlük çekme (örn.
sık sık kızgınlık gösterme, sürekli öfkeli olma, sık sık kavgaya karışma).
Zorlanmayla ilintili, gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme
belirtileri.
Alıntı: DSM-5 Tanı ölçütleri el kitabı.
Elbette her belirti kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Kısaca şöyle açıklayayım bu belirtilerin bazılarını..
Terk edilmekten kaçınmak ve bundan korkmak, bağımlık, aşırı kontol ve kıskançlık, kendine ve başkalarına güvensizlik, kaygı ve belirsizlik olarak yaşanır.
Abartılı övme veya yerin dibine sokma, tutarsız ve pamuk ipliğine bağlı ilişkileri de getirir beraberinde.
Sürekli yaşanan boşluk duygusu ve kimlik karmaşası belirtileri, kişinin kendini yalnız, sürekli yanlış anlaşılan öz güveni olmayan, kendi kararlarını alamayan, aldığı kararları duyguları ve davranışları sorgulayan biri olarak görmesine, çevresindeki insanları sorgulamasına ve onların samimi olup olmadıklarını algılayamamasına neden olur.
Öfke denetleme güçlükleri, kendini yaralama ve öz kıyım belirtilerini, beraberlerinde yeme içme sorunları ve bağımlık davranışlarını da taşır. Kişi kaygılarından, öfke ve korkularından kaçınmak veya onlarla başa çıkabilmek için, bağımlılık davranışları, alkol, uyuşturucu, kavga vs vs gibi sorunu daha da kötü edecek olan yollarla, yeni suçluluk duyguları, utanç ve olumsuz sosyal çevreler / alışkanlıklar edinir. Umutsuzluk, terkedilmişlik ve arkadan hançerlenilmişlik hissi gibi yıkıcı duygular domine eder duygu dünyasını.
Dürtüsel ve zorlayıcı düşünceler, olumsuz ve zararlı davranışlara takılıp kalma, bunun neticesinde kendi sağlığı, maddiyatı ve güvenliği ve bunların yanında, çevre ile olan ilişkilerinde bıkkınlık, ayrılma ve güvensizlik yaşanmasına neden olur.
Tedavi
Elbette insan kendi kendine tanı koyamaz. Ancak insan kendisinin ne olduğununu, az buçuk ne kadar değiştiğini veya neyin kendini rahatsız ettiğini anlar. Bazı psikiyatrik vakalarda kişi, bunları bazı anlarda yapamayacak derecede gerçeklikten kopmuştur ancak, hemen hemen herkesin, en az bir yakını, onun iyiliğini isteyen bir tanıdığı vardır. Bu insanlar da bazan yukarıdaki değişimi gözleyip doğru yansıtabilirler.
Evet, bu değişimler ve bu değişimlerin günlük yaşamda yarattığı zorluklar profesyonel tedavi gerektirir ve zaman geçirilmeden bir ruh sağlığı merkezinden, ilişkisi olduğu psikiyatrist psikolog vs randevu alınmalıdır. Kendini yaralama, yoğun intihar duygu ve planlarının olduğu durumlarda acil servise başvurulmalıdır.
Tedavide iki yol uygulanır; ilaç ve psikoterapi. Bilgilendirme ve yönlendirme temelli destek tedavileri hasta ve hasta yakınları için önemlidir. Kişinin hastalık yönetimi ve tedavisinde aktif yer alması, bir kriz planı yaparak iniş ve çıkışlara hazırlıklı olması zaruridir. Mentalization temelli psikoterapi temel tedavi şekli olmalıdır. Grup terapileri ve bireysel terapi seansları, gerekli hallerde ilaç ve hastahaneye yatış ile desteklenip, destek tedavileri ile güçlendirilmelidir. Mentalization temelli psikoterapi (bir bilişsel davranışçı psikoterapi türevidir) en etkili tedavi türüdür ve sağaltım oranı diğer tedavilere göre çok daha yüksektir.
BKB, otizm, depresyon, dikkat eksikliği ve hiperkativite bozukluğu, bipolar bozukluk, travma, depresyon ve yeme içme bozukluklarıyla birlikte görülebilir.
Tedavide uzun dönemli planlar yapmak, psikoterapist ve hasta arasında güven bağı kurulması için çaba sarfetmek, hastayı hemen bırakmamak, hasta yakınlarıyla iletişim halinde olmak, hastanın aktif katılımını şart koşmak gibi faktörler önemlidir.
Alkol, uyuşturucu ve diğer bağımlılık davranışlarından uzak durun. Düzenli ve sağlıklı beslenme düzenli spor ve alışkanlıklar ve mutlu olmak için gerçekten çaba harcamak, hobiler geliştirmek sizleri bu mücadelenizde daha güçlü kılacaktır.
Yalancıdan, dolandırıcıdan, üfürükçüden, şifacı biyoenerjici sülükçü duacı yaşam koçu falancı filancıdan uzak durun. Onlar; paranızın, namusunuzun, onurunuzun peşindeki cahil, kan emici dolandırıcılardır.
Kendiniz olmaktan korkmayın, kendinizle barışık olun, insanlardan korkmayıp yardım istemeyi ve doğru insanlarla doğru ilişkiler kurmayı önemseyin.
Hasan Durna
Comments